Rynek we Wrocławiu – historia sama w sobie

Tego dnia będąc we Wrocławiu przy całkiem przyjemnej pogodzie wybrałem się na tutejszy Rynek. Kamienice przy nim jak i w jego obrębie to dobra lekcja historii dla miłośników architektury, urbanistyki jak i miasta Wrocławia w ogóle. Rynek we Wrocławiu, choć silnie zniszczony podczas II Wojny Światowej, dziś znów olśniewa i zachwyca nawet wybrednego turystę. Na swoich zdjęciach przyglądam się najważniejszym obiektom placu.

Co mówią nam wieki

Rynek we Wrocławiu – prostokąt o wymiarach 205 x 175 m – wytyczony został w czasach panowania Henryka Brodatego, w pierwszej połowie XIII wieku. Jako typowy relikt średniowiecza stanowił podstawowe miejsce handlu wszelakiego na przecięciu historycznych traktów. Tak jak dziś wielkie centra handlowe przy węzłach autostradowych. Na Rynku we Wrocławiu z biegiem XIV i XV wieku powstało bardzo duże miejsce ku temu dedykowane, całe clue zagadnienia, czyli Sukiennice. Te jednak nigdy nie stworzyły tak wspaniałej formy urbanistyczno – architektonicznej jak przykładowe Sukiennice w Krakowie. Wrocławski targ został wyburzony na pocz. XIX wieku a w jego miejsce powstał niemniej spory tzw. blok śródrynkowy – garść kamienic zlokalizowanych wokół trzech wąskich uliczek (Sukiennice, Przejście Żelaźnicze i Przejście Garncarskie), które niegdyś były wewnętrznymi traktami targu.

Oczywiście prawdziwą ozdobą każdego Rynku jest siedziba władz municypalnych czyli ratusz. I nie każdy zdaje sobie na pierwszy rzut oka, że na wrocławskim placu stoją ich tak naprawdę dwa. Ten najbardziej charakterystyczny, w południowo-wschodnim narożniku bloku śródrynkowego pochodzi z XIV wieku, choć jeszcze później nieraz był rozbudowywany. Mimo to i tak dominującym wątkiem architektonicznym jest tu gotyk. W XIX wieku stary gmach stawał się coraz to ciaśniejszy na potrzeby wielkiego miasta, stąd zaistniała budowa nowego. Powstał tuż obok, po zachodniej stronie kwartału, w miejsce rozebranych XV, XVI-wiecznych kamienic. Budynek z 1864 roku częściowo wzorowany jest na uprzednio w tym miejscu stojącym Domu Płócienników (gł. neorenesans).

Wrocławskie kamienice

Wszystkie pierzeje Rynku we Wrocławiu są szczelnie zabudowane, choć na próżno wszędzie doszukiwać się kamienic o średniowiecznym rodowodzie. Wyjątkowo w północnej pierzei stoją domy o których moglibyśmy dziś powiedzieć, że są śledziówkami. Wąskie i wysokie, stojące jak śledzie w naczyniu. Jeszcze bardziej odległa przeszłość jest czytelna gdy wejdziemy w niektóre oficyny, w głąb działek, które zazwyczaj są mocno wydłużone. To typowa zabudowa dla średniowiecznego miasta. Dom bogatego patrycjatu z jednej strony musiał fasadą wychodzić na plac, co było bardzo drogie. Z drugiej musiał pomieścić wiele mieszkań a także pomieszczeń składowych lub rzemieślniczych, stąd wydłużona w głąb budowa dawnych domów (wliczając w to oficyny).

Z biegiem czasu kamienice łączono, rozbudowywano i podwyższano. Jeśli chcielibyśmy dziś wskazać najbardziej historyczny ciąg domów przy Rynku powinna to być bez wątpienia pierzeja zachodnia, zwaną pierzeję Siedmiu Elektorów. Choć faktycznie budynków jest dziewięć, to najbardziej interesujące są nr 2-8. Po pierwsze te kamienice prezentują z większości oryginalną architekturę z XVI-XVIII wieku. A jeśli były nieco zniszczone później w wyniku działań II WŚ – stosunkowo wiernie odtworzone po niej. Po drugie te domy pierwotnie stanowiły siedziby najznakomitszych wrocławskich rodów patrycjuszowskich i kilkakrotnie gościły w swych wnętrzach cesarzy habsburskich, którzy przybywali do miasta (Wrocław jak i cały Śląsk od czasów bitwy pod Mochaczem (1526) do tzw. I Wojny Śląskiej (1740) należał do monarchii habsburskiej z dworem w Wiedniu – przyp. autora).

Nie sposób prześledzić wszystkie zmiany jakie przez wieki zaszły przy placu. Wiele z tych kamienic to już XIX-wieczne wariacje na temat swoich poprzedników. Okres pruski to także czas gdy stare kamienice zastępowano reprezentacyjnymi domami handlowymi i nie było inaczej tutaj np. kultowy Dom Towarowy Braci Barasch (Rynek 31/32; dziś DH Feniks). W okresie międzywojennym doszedł do tego modny wtedy modernizm. Niemniej charakterystycznym i kontrowersyjnym w momencie budowy gmachem przy Rynku jest 10-kondygnacyjny blok d. miejskiej kasy oszczędnościowej z 1931 r. W PRL, po działaniach wojennych 1945 roku, przystąpiono do odbudowy wielu kamienic, choć często w uproszczonej formie, bez detali, wobec braków finansowych oraz ideologii zacierania niemieckości miasta.

Rynek we Wrocławiu – zdjęcia

(kliknij by powiększyć zdjęcie)

Ratusz we Wrocławiu

Wrocławski Ratusz jest jednym z najwybitniejszych przykładów architektury świeckiej (municypalnej) późnego średniowiecza w świecie. Częściowo stoi na zrębie budowli z XIII w. Przechodził potem co najmniej trzy rozbudowy. Widoczna na zdjęciu nawa południowa (ta z dwoma wieżyczkami) pochodzi z ok. 1500 roku.

Ratusz we Wrocławiu

Widok z zachodnio – południowego narożnika. Stara część ratuszowa po prawej i nowa – XIX-wieczna – po lewej.

pierzeja północna Rynku

Widok w kierunku pierzei północnej. Pod nr 58, na tle wąskich domów – śledziówek wyraźnie odcina się kamienica z ogromnymi przeszkleniami – tzw. Kamienica Pod Złotą Palmą. To dawny dom towarowy Geschäftshaus Cassel & Goldberg z 1907 roku – jeden z kliku takich przy placu.

pierzeja zachodnia - Siedmiu Elektorów

Widok pierzei zachodniej, tzw. Siedmiu Elektorów. Uwagę zwraca skrajna kamienica z lewej strony, pod nr 8, od której w zasadzie wzięła się nazwa tych domów. Na kamienicy mamy bogate XVII-wieczne malowidło ścienne które przedstawia m.in. cesarza Leopolda I i siedmiu ówczesnych elektorów I Rzeszy. Tworzą one swoistą iluzję trójwymiarowości, dzięki odpowiedniemu zastosowaniu malarskiej perspektywy.

południowa pierzeja - Złotego Pucharu

Południowa pierzeja Rynku, tzw. Złotego Pucharu. W większości to nowożytne mury ukryte za fasadami swobodnie zrekonstruowanymi w PRL (tj. niekoniecznie odwzorowujące oryginał).

Nowy Ratusz we Wrocławiu

Nowy Ratusz oddany do użytku w 1864 roku w miejscu starszej zabudowy. Uwagę zwracają trzy przejazdy bramne, prowadzące do ulic (kolejno od lewej) Przejście Garncarskie, Przejście Żelaźnicze i Sukiennice.

Plac Solny

Rynek we Wrocławiu sąsiaduje od południowo – zachodniego narożnika z innym placem o rodowodzie średniowiecznym – Solnym. Przy lewej krawędzi widać jedną z dwóch najokazalszych kamienic placu. To tzw. Stara Giełda z 1825 r. stylizowana na renesansowy pałac miejski, typu włoskiego.

Plac Solny

Widok z pl. Solnego w kierunku Rynku. Kamienica po prawej to jeden z wielu domów towarowych dawnego pruskiego Wrocławia (1904).

wschodnia pierzeja

Narożnik północno – wschodni Rynku. Kamienica o dużych oknach to kolejny secesyjny dom towarowy z 1904 roku (wówczas Warenhaus Gebrüder Barasch, dziś Feniks).

północna pierzeja

Północna pierzeja Rynku.

Bazylika Mniejsza św. Elżbiety

Północno – zachodni narożnik placu. Oś wieńczą dwie małe kamienice Jaś i Małgosia a za nimi XIV-wieczna Bazylika Mniejsza p.w. św. Elżbiety Węgierskiej (jeden z dwóch pierwszych kościołów miasta).

Bazylika Mniejsza św. Elżbiety i kamienice Jaś i Małgosia

Dwie małe kamienice pod kościołem to XV-wieczne domy dawnych altarystów czyli opiekunów kaplic (świeccy jak i duchowni). Są spięte w narożu barokowym przejściem bramnym które pierwotnie prowadziło na malutki cmentarz farny wokół kościoła.

zachodnia pierzeja Siedmiu Elektorów

Widok w kierunku pierzei tzw. Siedmiu Elektorów spod przejścia pod Nowym Ratuszem. Widoczne kamienice od lewej – nr 7 (Pod Złotym Słońcem), 6 (Pod Błękitnym Słońcem) i 5 (Dwór Polski).

Ul. Sukiennice

Ulica Sukiennice, pierwotnie wewnętrzna część nieistniejących wrocławskich Sukiennic. Widok w kierunku ul. Kurzy Targ (wschodnim) z fragmentem katedry p.w. św. Marii Magdaleny.

Ul. Sukiennice

Ulica Sukiennice. W osi ulicy widoczny w pierzei wschodniej Rynku już wcześniej wymieniony dom towarowy Barasch z 1904 r. Przed 1945 r. jego szczyt wieńczył wielki, efektowny glob, odwzorowujący Ziemię.

Ul. Przejście Żelaźnicze

Ulica Przejście Żelaźnicze.

pierzeja południowa i pomnik A. Fredry

Raz jeszcze południowa pierzeja Rynku we Wrocławiu wraz z pomnikiem Aleksandra Fredry. Jest przykładem tzw. wędrującego pomnika. Odsłonięty w 1897 roku we Lwowie, trafił wraz z przesiedleńcami po wojnie do Wrocławia.

Ratusz we Wrocławiu

Widok na wschodnią fasadę szczytową Starego Ratusza. Warto zwrócić uwagę na pręgierz po lewej stronie, miejsce w którym przez wieki tracono publicznie oskarżonych o ciężkie przestępstwa.

Jest wiele miast polskich w których fotografowałem o zmroku. By dowiedzieć się jak to robię zajrzyj do linku poniżej:

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.