Kościoły drewniane Śląska Opolskiego to już szlak o marce samej w sobie. Choć trochę daleko im do małopolskich czy podkarpackich kościołów lub cerkwi z listy UNESCO, nadal nie ujmuje to im uroku. Dziś na mojej stronie „odbyłem” mały rajd rowerowy szlakiem ”drewniaków”. Już raz prezentowałem na moim blogu podobny post z powiatu gliwickiego. Dziś na celownik wziąłem kościoły drewniane wokół Olesna.
Olesno oraz okolice od wieków były czeskimi a potem germańskimi Kresami, w symbolicznym tego słowa znaczeniu. Dalej już była rzeka Liswarta i polska Ziemia Wieluńska (a po „likwidacji” Polski – zabór rosyjski). XIX-wieczną historię do dziś doskonale widać w układzie okolicznych pól, wynikającego z odmiennego przebiegu reform chłopskich. Wokół jednego z tutejszych miasteczek – Gorzowa Śląskiego – znajdziemy pola regularne i duże a w pobliżu sąsiedniej Praszki – rosyjskie, długie i wąskie. Zasada tyczy się także urbanistyki wsi.
Można się rzec, że obecność tylu drewnianych świątyń w tym zakątku Śląska wynika z jego zacofania. Faktycznie, jak na standardy nawet niemieckie były to zawsze dość ubogie rejony. Z pewnością to nie jedyna przyczyna. Pragmatycznie rzecz biorąc była to także obfitość drewnianego budulca, w postaci sąsiednich Borów Stobrawskich. Jednak także historia nie była łaskawa. W XIX wieku gdy powszechnie stare świątynie, zastępowano murowanymi, nie zawsze było to możliwe w obliczu niezbyt łaskawej pruskiej administracji. W bismarckowskiej II Rzeszy katolicy w końcu byli kulą u nogi, protestanckiego cesarstwa. A katolicy stanowili wówczas większość na Górnym Śląsku, w przeciwieństwie do Dolnego, gdzie reformacja przebiegła znakomicie.
Kościoły drewniane wokół Olesna – różne formy
Na 69 drewnianych kościołów województwa Opolskiego wyliczyłem 17 tylko w małym w powiecie oleskim. Tego dnia odbyłem nieduży rajd rowerem następującym śladem: Olesno – Stare Olesno – Bąków – Jamy – Kozłowice – Boroszów – Biskupice – Olesno – Grodzisko – Wachów. Ponadto podobne obiekty znajdziemy w innych wsiach w okolicy: Borkach Wielkich, Wierzbiu, Radawiu, Lasowicach, Sowczycach, Uszycach, Wędryni, Żytniowie, kaplicę w Szemrowicach czy kościół cmentarny w miasteczku Dobrodzień.
Kościoły prezentują typowe budownictwo sakralne XV-XVIII wieków, różniąc się detalem. Jedne posiadają charakterystyczne okapy tzw. soboty, do innych prowadzą drewniane bramy wejściowe. Z reguły mają proste rzuty, wieloboki z węższymi prezbiteriami. Chyba, że początkowo był to kościół protestancki, wtedy zazwyczaj jest to jedna bryła. Nowsze kościoły mają dobudowane w różny sposób kaplice, będące de facto ich częścią. To tu też stoi absolutny budowlany fenomen, jakim jest kościół w Oleśnie, posiadający kompleks kapliczny w kształcie kwiatu róży.
1. Stare Olesno
Wbrew nazwie, Stare Olesno nie jest częścią powiatowego miasteczka a odrębną wsią, odległą o kilka kilometrów. To parafia p.w. św. Marii Magdaleny. Jako jeden z niewielu w okolicy ma wyraźnie dzieloną wieżę, z nadwieszoną izbicą oraz sygnaturką na dachu nawy (ta malutka). Świątynia pochodzi z ok. 1679 roku. Stoi na cmentarzu parafialnym, zaraz obok szosy nr 11 Katowice-Poznań.
(kliknij by powiększyć zdjęcie)
2. Bąków
Jedno zdjęcie, uproszczonego w budowie kościoła drewnianego. Wieś to formalnie powiat kluczborski, jednak droga przezeń uzupełniała dobrze moją dzisiejszą pętlę. Parafia p.w. Wniebowzięcia NMP; budowla sprzed 1550 roku. Brak sygnaturki zdradza jego pierwotne – protestanckie – użytkowanie. Katolicką świątynią jest od 1945 roku.
3. Jamy
Kolejną wsią są Jamy. Tam stoi nieduży filialny kościół p.w. św. Mikołaja z ok. 1792 roku. Ma bardzo uproszczoną bryłę.
4. Kozłowice
Kościół filialny p.w. Narodzenia Św. Jana Chrzciciela w Kozłowicach z drugiej poł. XVII w. (źródła wątpliwe). Prezentuje choć trójdzielną to dość zwartą bryłę. Ma wyraźnie niedużą, przysadzistą wieżę, krytą tzw. dachem namiotowym.
Rower, nierzadko przechodzony składak, to nadal jeden z podstawowych środków transportu na polskiej prowincji.
5. Boroszów
Kościół parafialny p.w. św. Marii Magdaleny, wzmiankowany po raz pierwszy w 1679 roku. Mimo parokrotnych remontów nie zatracił zbytnio swojego pierwotnego charakteru. Tego dnia był to jedyny kościół na mojej trasie, który był otwarty, do którego wszedłem. Wewnątrz dość skromny wystrój gł. XIX-wieczny.
6. Biskupice
Następny na mojej drodze jest filialny kościół św. Jadwigi Śląskiej w Biskupicach 1718 roku.
7. Olesno
Najbardziej fenomenalny w dzisiejszym zestawieniu jak i w ogóle w kraju. Drewniany kościół odpustowy p.w. św. Anny w Oleśnie – wylot w kierunku północnym, do Praszki.
Co najmniej od XV wieku było to miejsce kultu dla pielgrzymów, ze Śląska i nie tylko. Tutaj na jednym z drzew gęstych borów opolskich obraz św. Anny Samotrzeciej miała powiesić św. Jadwiga, podczas jednej ze swych podróży. Obraz według tradycji miał pomóc wyjść z opresji niejednej osobie. W tamtym czasie w regionie był to najważniejszy ośrodek kultu, dopóki sławy nie zyskała Góra Św. Anny.
Z czasem ruch pątniczy się zwiększał. Zasadniczo dzisiejsza budowla składa się z dwóch części. Pierwsza to właściwy kościół z 1518 roku w miejscu dawnej kaplicy dziękczynnej. Drugi to zespół barokowych kaplic, efekt rozbudowy w 1670 roku. Unikatowość polega na tym, że kaplice są ułożone owalnie, tworząc kształt pięciolistkowej róży co nie ma swojej analogii w Polsce. Najlepiej kościół ukazać z lotu ptaka.
Nawa kościoła prezentuje skromny wygląd.
Wokół niego (za wyjątkiem zakrystii) biegną tzw. soboty czyli niski okap który tradycyjnie dawał schronienie przybywającym wiernym z odleglejszych stron. Zwyczajowo nazwa ma pochodzić od faktu, że większość wiernych na niedzielne msze przybywało już w sobotę i czuwali do rana.
Z boku nawy stoi zespół pięciu kaplic ułożonych w kształt róży. Ma to zarówno wydźwięk praktyczny jak i symboliczny.
Warto zwrócić uwagę na to, że każda z kaplic posiada po trzy okna, również w kształcie kwiatu.
Rzut z góry kościoła oleskiego. Pochodzi ze strony https://polska-org.pl/512023,Olesno,Kosciol_sw_Anny.html gdzie można obejrzeć więcej historycznych fotografii kościoła i regionu.
Oleski kościół stoi na terenie cmentarza z kaplicami Drogi Krzyżowej.
8. Grodzisko
Przejechałem miasteczko i po jego drugiej stronie wjechałem do Grodziska. Tutejszy kościół filialny p.w. św. Rocha usytuowany jest poza zwartą zabudową wsi, przy drodze na wzgórzu, co czyni go jednym z bardziej malowniczych w okolicy. Powstał jako wotum dziękczynne w 1710 roku za ocalenie oleskich mieszczan przed zarazą w miejscu gdzie według tradycji mieli uciec ocaleni. Wystrój wnętrz barokowy. Nie posiada właściwie wieży prócz małej ośmiobocznej sygnaturki.
9. Wachów
Kościół p.w. św. Wawrzyńca z 1706 roku w pobliskim Wachowie prezentuje typową bryłę dla kościołów drewnianych. Smukła wieża konstrukcji słupowej nadaje lekkości świątyni. Elementem wyróżniającym jest biegnący w przyziemiu wokół całego budynku niski podcień – tzw. soboty.
Na razie starczy rajzy. To by było najważniejsze kościoły w okolicy. Jeśli chcecie zobaczyć moją relację, lecz odnośnie dawnych cerkwi, zapraszam do Beskidu Niskiego:
Dodaj komentarz