Opuszczony zamek, jedna z najstarszych wież wodnych Polski czy jeden ze starszych kirkutów kraju. To tylko niektóre ciekawostki naszych małych, sennych miasteczek. W tym przypadku jednego w południowej Opolszczyźnie. Co zobaczyć w Białej – to pytanie na dziś.
PKS niespiesznie wjechał do miasteczka. Tu nie trzeba się nigdzie spieszyć. Taki urok rolniczej Opolszczyzny. Taka jest Biała, 3-tysięczne miasteczko w powiecie prudnickim. I choć oficjalnie tak się nazywa miejscowość i taką nazwę znajdziecie na mapach, to jednak często nazywa się ją Białą Prudnicką. Jeden z tych dualizmów. To tak dla odróżnienia od innych Białych – Bielskiej czy Podlaskiej.
Co zobaczyć w Białej? – na przykład rynek
Ogólny widok na miasteczko od strony południowej.
Ja przystało na miejscowość o średniowiecznym rodowodzie, muszą się znaleźć jakieś artefakty tamtych lat. Kiedyś Biała była otoczona murami miejskimi, rozebranymi w XIX wieku. Przetrwała tylko ta wieża, dawnej Bramy Prudnickiej, która otwierała wylot z miasteczka na południe. Wzniesiona w XV wieku. Była jeszcze jedna na wylocie północnym, obok zamku – Brama Nyska. Wieża nie jest udostępniona dla zwiedzających a szkoda, bo fajne mogłyby być stąd widoki.
Jesteśmy na bialskim rynku. W tle miejscowy kościół parafialny Wniebowzięcia NMP. Sam plac spełnia funkcje, prócz handlowej, stricte komunikacyjną – jako przystanek autobusowy (tu wysiadłem) oraz parking miejski.
Blok śródrynkowy, co ciekawe bez odrębnego budynku ratusza.
Pierzeja północna, w tle blok w części wschodniej. Został zbudowany na miejscu zniszczonych przez Sowietów kamienic w 1945 roku.
Figura św. Jana Nepomucena.
Południowa pierzeja placu. Kamienica przy lewej krawędzi zdjęcia to zubożona wersja, przedwojennego hotelu Pod Złotą Koroną (Zum Golden Krone). Dziś tu jest urząd gminy. Z tyłu wystaje dach Bramy Prudnickiej.
Wielokulturowa Biała – religia
Najważniejszym obiektem sakralnym miasteczka jest kościół katolicki p.w. Wniebowzięcia NMP. Późnogotycki z XVI wieku. To na co trzeba zwrócić uwagę to na odrestaurowaną wieżę, która jest zdobiona XVI-wiecznym sgraffito, jednym z pierwszych na Śląsku.
Wieża kościelna góruje nad Białą gdziekolwiek byśmy nie zajechali.
Dawny kościół ewangelicki z 1872 roku. Dziś nieużytkowany jako obiekt sakralny.
Tak samo jako ewangelicy, po wojnie zniknęła całkiem liczna społeczność żydowska. Posiadali tu okazałą barokową synagogę z 1774 roku. Została spalona przez nazistów podczas tzw. nocy kryształowej w 1938 roku. Znajdowała się sześć działek za moimi plecami.
W historii Biała zasłynęła z faktu, że stanowiła jedno z miast Śląska najprzyjaźniejszych Żydom. Ci osiedlali się tu od XVI wieku, pod okiem właściciela miasta – hr. Krzysztofa Prószkowskiego. Więcej przeczytacie o tym, w innym moim artykule poniżej. A przy okazji odkryjecie także jeden z ciekawszych kirkutów regionu.
Kościół p.w. św. Piotra i Pawła z XIV wieku, rozbudowany dwa stulecia później.
Co zobaczyć w Białej? – wieże wodne
Wieże wodne pochodzące sprzed okresu industrializacji (co najmniej XVIII wiek) są prawdziwą rzadkością. Dwie takie stoją na Opolszczyźnie – w Białej właśnie i w nieodległym Głogówku. Bialską oddano do użytku w 1606 roku i była prywatną inicjatywą hr. Prószkowskiego, pana na tutejszym zamku. Z biegiem czasu zaczęła tłoczyć też wodę do miasteczka. Do XIX wieku cały system wodny – kieraty, rury i zbiorniki – były drewniane. W przeciwieństwie do późniejszych wież wodnych, ta nie jest oparta o działanie grawitacyjne. Umieszczono ją przy źródle wody a pompowanie odbywało się ręcznie. Stąd zamiast na wzniesieniu stoi w zagłębieniu.
Gdy byłem ostatni raz w Białej wieża była pozostawiona sama sobie, ze skromną, historyczną tabliczką informacyjną. Dziś jest udostępniona zwiedzającym, po uprzednim telefonie do miejscowego domu kultury.
W momencie gdy na przełomie XIX/XX Biała zyskała kanalizację oraz wodociąg, na wzgórzu na południe od miasta wybudowano grawitacyjną wieżę wodną.
Co zobaczyć w Białej? – zamek ale z zewnątrz
Zamek w Białej Prudnickiej to jeden z większych tego typu obiektów na Opolszczyźnie, który pozostaje opuszczony i niezagospodarowany. A szkoda bo ma swój potencjał.
Pierwszy gród obronny w okolicy miał powstać w XIII wieku. W niewielkim stopniu miał ewoluować, do końca rządów Piastów Opolskich (1532 rok). To co dziś widzimy to efekt budowy nowej siedziby rodowej Prószkowskich, którzy zarządzali miastem w latach 1606 – 1748. Później obiekt zmieniał właścicieli kilkakrotnie, lecz mimo to, dość wcześnie przeznaczono go na cele miejskie. A dokładniej kolegium nauczycielskiego, działającego tu w latach 1878 – 1925. Cele edukacyjne pełnił także w PRLu i dopiero w 1991 roku został trwale opuszczony.
Jeśli Was zainteresował ten post to koniecznie zajrzyjcie do innych, malowniczych miasteczek Opolszczyzny:
Jaka kolorowa ta Biała!
Jak cały Śląsk 😉