Z racji, że mieszkam na Górnym Śląsku, naturalnym dla mnie odruchem zawsze była fotografia industrialna. Na początku była to chęć dokumentacji ciężkiego przemysłu, tak charakterystycznego dla tego regionu, który wykarmił tysiące rodzin, na przestrzeni pokoleń – w tym moją. Z czasem zacząłem patrzeć na tą otaczającą mnie rzeczywistość, bardziej kreatywnie. Może w jakimś nietypowym oświetleniu albo odbiciem w wodzie – czemu nie. Obowiązkowo w kadrze musiały się znaleźć jakieś typowe elementy ciężkiego przemysłu – wieża szybowa kopalni czy piec hutniczy.
Odkąd pamiętam chętnie badam hobbystycznie dzieje górnośląskich miast i wsi. W tym celu spotkałem się z tysiącami różnych fotografii ciężkiego przemysłu, z przestrzeni dziejów. Odkąd tylko istnieje fotografia, ludzie chętnie rejestrowali wokół siebie rzeczywistość. Paradoksalnie więcej dobrej fotografii industrialnej pochodzi z przełomu XIX/XX wieku niż z czasów późniejszych. W tamtych czasach wszelkie aspekty epoki pary, wielkich wynalazków i postępu, były zawsze godne ukazania. Niemal na równi z wydarzeniami społecznymi albo rodzinnymi. Ponadto ówcześni przemysłowcy chętnie pokazywali na kliszy swoje przedsięwzięcia jako wielkie i nowoczesne, niejako zachęcając tym samym potencjalnych pracowników do podjęcia u nich zatrudnienia. I choć fotografia sprzed stu laty nie była zbyt powszechna to i tak zdjęć powstawało relatywnie więcej na pruskim Śląsku, gdzie ludność miała łatwiejszy dostęp do tego typu wynalazków, niż np. w rosyjskim wówczas Zagłębiu Dąbrowskim (i w ogóle na terenie całego, ubogiego Królestwa Kongresowego).
W Polsce Ludowej już tak chętnie nie fotografowano, stąd analogicznie mniej materiału faktograficznego z tamtego okresu. Nie dość, że sprzęt fotograficzny dalej były drogi i trudno dostępny, to nie zachęcały też te wszechobecne tabliczki z zakazem fotografowania. Kopalnia, jako obiekt strategiczny, była pojmowana jako pierwszorzędny punkt do ataku i sabotażu ze strony, mniej lub bardziej mitycznego, wroga klasowego. W każdym bądź razie straż przemysłowa w wielu przypadkach nie wahała się co zrobić z delikwentem fotografującym w pobliżu zakładu, włącznie ze zniszczeniem kliszy.
Fotografia industrialna nawet po upadku PRL, nie była zbyt 'poważna’ w obliczu faktu, że w narodzie polskim, tak naprawdę nigdy nie panowało coś w rodzaju 'kultu techniki’ (jak w Niemczech albo Anglii, gdzie najmniejsze maszyny muszą być odrestaurowane). Zaczęła się to zmieniać późno, bo po 2000 roku, wraz z upowszechnieniem się fotografii cyfrowej, w miejsce analogowej. Ale wtedy była już za późno – większość śląskiego przemysłu i górnictwa transformacja zdążyła sprzątnąć w latach 90. Subiektywnie uważam też, że zwyczajnie za późno się urodziłem i za późno chwyciłem (świadomie) za aparat.
Dziś pokazuję garść moich zdjęć z różnych kopalń Śląska i Zagłębia. Zazwyczaj utrzymane w czerniach i bielach, bowiem jakoś nigdy nie pasował mi kolor do tego ciężkiego, smętnego świata.
Górnictwo – wybrane fotografie
Katowice, nieczynna kopalnia Murcki. Widoczna wieża szybowa jest najwyższą górniczą wieżą zastrzałową (kratownicową) w kraju.
Celowo w postprodukcji znacznie zwiększyłem kontrast oraz przejrzystość sceny, w ten pochmurny dzień. Obiekty wyraźnie odznaczają się na tle przepalonego nieba (ekspozycja +2,0), co dodatkowo podkreśla temat zdjęcia.
Bytom, zlikwidowana kopalnia Szombierki. Basztowa wieża wyciągowa Krystyna jest jedną z industrialnych ikon miasta jak i całej aglomeracji. Obok stoi zwykła wieża Ewa i obie czekają na lepsze czasy.
Także w pustym pozornie terenie (z całej kopalni zachowały się cztery budynki w tym te dwie wieże) szukam elementów potęgujących efekt wielkiego przemysłu. Tu wykorzystałem 'kopki’ skały podziemnej, z rozbieranych w okolicy hałd.
Zabrze, zlikwidowana kopalnia Ludwik. Wieżę zachował prywatny właściciel, który na potrzeby swojej firmy przejął tereny pokopalniane.
Tutaj postarałem się o wejście do sąsiedniego budynku nieczynnej cechowni. W ten sposób mogłem ustrzelić klimatyczne zdjęcie przez szybę. Celowo nie ostrzyłem na obiekt by nadać większej tajemniczości kadrowi (musiałbym zrobić to ręcznie, bo automatyczne ostrzenie w aparacie zazwyczaj wyostrzy najbliższy obiekt a więc szybę).
Sosnowiec, nieczynna kopalnia Kazimierz. Była ostatnią czynną kopalnią w Zagłębiu Dąbrowskim.
W deszczowe dni jednym z motywów po które sięgam są odbicia lustrzane w kałużach.
Katowice, nieczynna kopalnia Wieczorek. Nietypowa powojenna wieża basztowa Roździeński, widziana z giszowieckich ogródków działkowych.
Nie lubię zbędnego marnowania przestrzeni w kadrze. Tutaj maksymalnie zapełniłem zdjęcie. Jest zgodne kompozycyjnie z tzw. trójpodziałem – wzdłuż wiodących linii pionowych umieściłem symetrycznie dwa mocne elementy – rury oraz wieżę, docelowo zapełniając nią dziurę pomiędzy koronami drzew.
Bytom, nieczynna kopalnia Centrum a w niej cztery wieże (widoczne są dwie). Czasami, o ile panują ku temu warunki w dyrekcji, mogę się pałętać z aparatem po nieczynnych zakładach.
Eksperymentów z kadrami ciąg dalszy.
Chorzów, zlikwidowana kopalnia Prezydent. W miejscu kopalni powstał park a z całej zabudowy zachowano m.in. tą nietypową wieżę z 1933 roku, pierwszą w Polsce wykonaną z żelbetu.
Do zdjęcia wykorzystałem otwór w murze. Generalnie kiedy tylko mogę wciskam aparat w różne miejsca.
Rydułtowy, czynna kopalnia Rydułtowy. W tle widać miejscową hałdę stożkową, najwyższą w Europie, popularnie wołają na nią Szarlota. Parę lat temu dorobiła się swojego własnego napisu na zboczu – na miarę tego w Hollywood.
Ruda Śląska, zlikwidowana kopalnia Wawel i szyb Franciszek. Resztki industrialu przeglądające się w kałużach.
Mysłowice, nieczynna kopalnia Mysłowice. W chwili publikacji postu widoczny zakład przeróbczy kopalni już nie istniał. Przetrwał natomiast szyb Łokietek, który prawdopodobnie wejdzie w skład ośrodka kultury.
Zabrze, nieczynna kopalnia Makoszowy. Znów oficjalne pałętanie się po terenie zakładu. Na pierwszym planie wieża typu kozłowego, z wyciągiem umieszczonym centralnie nad budynkiem nadszybia. W chwili publikacji postu już nie istniała (na zdjęciu brakuje już lin na kołach wieży). Na drugim planie współczesna wieża basztowa, gdzie maszyna wyciągowa umieszczona jest w szczycie.
Zdjęcie stanowi przykład dokumentacji przemysłu. Ma umiarkowaną jasność, kontrast, jest wyprostowane etc. Tak by porządnie odwzorować rzeczywistość. Jak widać już nieistniejącą.
Rybnik, zlikwidowana kopalnia Ignacy. Obecnie funkcjonuje tu skansen górniczy, zaś widoczną w tle kopalnianą wieżę wodną, przerobiono na punkt widokowy.
Nie szkodzi czasem zrobić zdjęcie pod Słońce. Jednak w rozproszonym świetle przy takich chmurach jak tu musimy się zdecydować, na co naświetlamy. Jeśli prześwietlimy zdjęcie uzyskamy szczegóły w cieniach, lecz niebo będzie już wypalone. O ile fotografujemy w formacie RAW warto nie doświetlić zdjęcie bo z tych plików łatwiej będzie rozjaśnić cienie, niż gdybyśmy fotografowali w JPEGu. Ekspozycję miałem ujemną na -2,0 a mimo to nie uniknąłem drobnych przepałów.
Pszów, zlikwidowana kopalnia Anna. Znamienny to widok: wieża stercząca na pustym placu, gdzie normalnie powinny stać hale nadszybia i maszynowni.
Katowice, czynna kopalnia Staszic. Ta wieża wita wjeżdżających do Katowic od strony Krakowa. Droga obok właśnie wspina się na wiadukt nad autostradą A4.
Ruda Śląska, zlikwidowana kopalnia Nowy Wirek. Ostatnia wieża szybowa (dwie pozostałe rozebrano) została zaadaptowana na przekaźnik telekomunikacyjny, co jest wbrew pozorom rzadkością. Widziana z okolicznych hałd.
Brzeszcze, czynna kopalnia Brzeszcze. Administracyjnie to już województwo małopolskie, bowiem węgiel kamienny zalega daleko na wschód, niemal pod Kraków. Historycznie górnictwo węgla obejmuje takie małopolskie miasta jak Chrzanów, Libiąż, Trzebinię oraz Krzeszowice.
A może by tak zdjęcia nie udoskonalać? Nie prostować czy nie usuwać szumu. Takie kadry kojarzą mi się z lichymi kliszami fotografii analogowej.
Katowice, nieczynna kopalnia Wieczorek. Wieża Pułaski nietypowo jest złożona z dwóch wyciągów, ułożonych względem siebie pod kątem 30 stopni. To oryginalna konstrukcja z początku XX wieku.
Ruda Śląska, zlikwidowana kopalnia Walenty, szyb Klara. W budynku po prawej zachowała się resztka maszyny wyciągowej. To były duże maszyny bębnowe, kotwione w fundamentach – ta była rozkradana przez zubożoną ludność kilkanaście lat.
Sosnowiec, nieczynna kopalnia Kazimierz. Warto czasem zadrzeć aparat do góry.
Siemianowice Śląskie, zlikwidowana kopalnia Michał, wieża szybowa Krystyn. Temu obiektowi udało się przetrwać transformację gospodarczą. Została odrestaurowana i włączona w kompleks miejskiego centrum kultury. Pięknie wygląda w nocnej iluminacji. Jak widać nocą także warto sięgnąć po czernie i biele w fotografii.
Oprócz monochromatycznych fotografii, chętnie sięgam też po motyw wschodu/zachodu Słońca, z udziałem industrialu. Więcej, w moim odrębnym poście:
Dodaj komentarz